صبح روز دوشنبه هفدهم مهرماه سخنرانی علمی با موضوع موانع توسعه کشاورزی در ایران در محل سالن اندیشه موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) برگزار گردید.

در این مراسم مهندس کاووس واضحی پژوهشگر موسسه تحقیقات برنج کشور به ایراد سخنرانی پرداخته و ریشه توسعه نیافتگی کشاورزی در ایران را رشد ناکافی ساختارهای مرتبط با کشاورزی، رشد ناکافی صنایع و صنعت ملی (سرمایه  داری صنعتی) برشمردند. ایشان با استناد به گزارش استنفورد 2040، کشاورزی ایران را به 3طبقه کشاورزی دهقانی (معیشتی) مشتمل بر 3 میلیون خانوار با سرانه زمین 2/2 هکتار، کشاورزی تجاری مشتمل بر 464هزار خانوار با سرانه زمین 6/23 هکتار و خوش نشین ها شامل 840 هزار خانوار (فاقد زمین کشاورزی)  دسته بندی نمودند.

این پژوهشگر به شیوه های تولید در ایران شامل: 1- سهم بری 2- سنتی/دهقانی  3- تجاری/ سرمایه داری اشاره داشته و تفاوت های شیوه تولید دهقانی و سرمایه داری را در نیروی کار، ماهیت فرایند تولید، بهره وری و رشد اقتصادی، مالکیت و نحوه استفاده از زمین دانستند.

چالش های کشاورزی ایران در این سخنرانی علمی وابستگی در تامین غذای انسان و دام (عدم تحقق کامل خودکفایی)، خرده مالکی، بهره وری پایین آب، ضایعات محصولات کشاورزی، کاهش رقابت پذیری محصولات کشاورزی در ایران، جذب ناپذیری  سرمایه در کشاورزی ایران و برگشت شیوه های تولید در پاره ای از مناطق  برشمرده شد.

مهندس واضحی یکی از موانع توسعه کشاورزی در ایران را بحران در حکمرانی و مدیریت منابع آب بیان داشته و بر اساس آمار وزارت نیرو اعلام داشتند ایران برخوردار از حدود 100 میلیارد مترمکعب آب تجدیدشونده می باشد که متاسفانه همین میزان نیز جهت تولیدات کشاورزی برداشت می گردد حال آنکه بر اساس معیارهای متعارف جهانی حداکثر می باید 40 میلیارد مترمکعب آب جهت میزان فعلی تولیدات کشاورزی در ایران مصرف گردد. وی ادامه داد: برداشت 100 درصدی آب تجدیدشونده، خشکیدگی دریاچه ها، تالاب ها و رودخانه ها، تنش های آبی یک سوم شهرهای کشور (310 شهر)، فرو چاله ها و نشست زمین از علائم خطر می باشد. گزارش تکان دهنده در این سخنرانی رتبه 132 ایران در میان 133 کشور دنیا پیرامون موضوع مدیریت منابع آب بود.

راه حل های پیشنهادی برای مقابله با این بحران جدی از دیدگاه سخنران مراسم مذکور به شرح ذیل بود:

1. ادامه راه/ آزمون و خطا
2. تغییر راه (انتقال و شیرین کردن آب دریا)
3. اصلاحات ساختاری

با اصلاح ساختارها می توان به استاندارد جهانی در تولید دست یافت به عبارتی به ازای هر مترمکعب آب 5/2 کیلو محصول تولید نمود حال آنکه اگر بخواهیم به ازای تولید هر کیلو محصول در ایران مصرف نامتعارف آب را داشته باشیم میزان یک متر مکعب آب برای یک کیلو محصول مصرف می شود. لذا بر این اساس برای تولید 40 میلیون تن محصولات کشاورزی (ظرفیت فعلی ایران)  باید 40 میلیارد مترمکعب آب مصرف شود اما متاسفانه امروز 100 میلیارد مترمکعب آب تجدید شونده مصرف می گردد!!!

روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی گیلان